రసపట్టులో తర్కం ఎందుకు కూడదు?

ఇంట గెలిచి రచ్చగెలవాలంటారు పెద్దలు. కాని, కవులు, రచయితలు రచ్చగెలచినా, గెలవకపోయినా ఇంట్లో మాత్రం వాళ్ళని ఎవరూ పట్టించుకోరు. వాళ్ళ రాతలని ఇంట్లో ఎవరూ చదవరు, కనీసం కన్నెత్తి చూడను కూడా చూడరు. మా ఇంట్లోనూ అంతే.“పోనీ కవితలు వద్దులే, కనీసం వ్యాసాలైనా చదవరాదూ ఓ సారి” అని ఎన్నోసార్లు ప్రాధేయపడ్డాను.“మరో సారి చూద్దాంలే, నేనిప్పుడు చాలా బిజి”పట్టువదలని విక్రమార్కుడు మరోసారి, ఇంకోసారి, వందోసారి కూడా ప్రయత్నించేడు. ఫలితం శూన్యం.సిరిసిరిమువ్వగారి బ్లాగులో ఆదివారం ఆడవాళ్ళకి సెలవు టపా చదివేక, ట్యూబులైటు వెలిగింది.“పోని, ఈరోజు వంట నేను చేస్తాను కాని, నువ్వు నే రాసిన వ్యాసాలు చదువు – ఎన్నోలేవు, నాలుగే”అప్పుడు దిగొచ్చింది కాంతామణి.“అలాక్కాదుగాని, మీరు చదివి వినిపించండి, నేను వింటాను” అంటూ సోఫాలో బాసింపట్టేసుకొని కూచొంది.అదే మహాప్రసాదం.ధాటీగా, ఉదాత్త అనుదాత్త స్వరాలతో, హావ భావాలు ఉట్టిపడేలా చదివి వినిపించేను.
“బావుంది, ప్రశ్నలేవేన్నా అడగొచ్చా… ఎన్నోకాదులే, ఒక్కటే”ఆవిడ కళ్ళలో మెరుపు చూసి నాకు గుండెలో దడ పుట్టింది. ఆవిడ మేథమెటిక్స్ ఒలింపియాడ్‌లో ద్వితీయ బహుమతి గెలుచుకొంది, లాజిక్కులు, తర్కాలు లాటివి అక్కడ చెల్లవు – డొక్క చించి డోలు కట్టెస్తుంది.మేకపోతు గాంభీర్యంతో “దానికేం, అడుగు – ఏమిటి సందేహం?”“ఇంత పెద్ద వ్యాసం రాసేరు కదా, ఇంతకీ రసం అంటే ఏమిటండీ?”ఇల్లాలా, తేనెపూసిన కత్తా?“ఓ, అదా… మెదట్లో రసాలు ఎనిమిది, తర్వాత ఎవరో దానికొకటి చేర్చి మెత్తం తొమ్మిది అన్నారు, మరికొంత మంది లాక్షిణికుల ప్రకారం పదమూడు. అవేంటంటే - శృంగారం, వీర్యం, భయానకం…….”“నేనడిగింది లెక్కలు, పేర్లు కాదు, రసం అంటే ఏమిటో చెప్దురూ ముందు” నేనింకా ముగించకముందే అడ్డుకొంది.“రసం అంటే… అంటే ఏముందీ… రసం అంటే. జ్యూసు, ఎసెన్సు, ఫండమెంటల్ క్వాలిటీ, ఎట్రిబ్యూటు, ఒక అంశ, లక్షణం, ప్రస్పుటమైన భావప్రకటన…” ఇంకా ఏదో వాగుతూనే ఉన్నాను.“పిల్లి అంటే మార్జాలం, ఎలక అంటే మూషికం, కుక్క అంటే శునకం… మరో మాట చెబ్దురూ” నా పిలక దొరికింది అని అర్ధం అయిపోయింది కాబట్టి, మెహం చింకిచాటంత చేసుకొని నవ్వుతూనే అడిగింది.
లాజిక్కుతో గెలవలేకపోతే, రెఠోరిక్‌తో ఆత్మరక్షణ చేసుకోవటంలో తప్పులేదు.“సరే, నే చెప్పేది నీకర్ధం కావట్లేదు. నువ్వు లెక్కల్లో క్వీనువి కదా, మూడు అంటే ఏమిటో నువ్వు చెప్పు, నువ్వు చెప్పిన పద్ధతిననుసరించే నేనప్పుడు రసమంటే ఏమిటో చెప్తాను, అప్పటికైనా నీ కర్ధమవుతుందేమో” అని చక్రం అడ్డేసా.“ఓస్ అంతేనా, ఒకటికి ఒకటి కలిపితే రెండు, రెండుకి ఒకటి కలిపితే మూడు. ఇంకా…”ఓడలు బళ్ళైతే, బళ్ళు ఓడలవుతాయి. ఇప్పుడు అవకాశం మనది.అవిడ మాట పూర్తికాకముందే నేనందుకొని “ర పక్కన స పెడితే రస, స కి సున్నా పెడితే రసం” అని చావుతప్పి, కన్ను లొట్టపోయి అప్పటికెలాగో తప్పించుకొన్నాను.రానే వచ్చింది ఆవిడక్కోపం.అందుకే రసపట్టులో తర్కం కూడదు.****
ప్రపంచంలో అన్నిటిని నిర్వచించటానికి వీలుపడదు. ఎందుకంటే, అన్ని విషయాలు బుద్ధికి (కాగ్నిషన్)కి సంబంధించినవి కావు గదా? బుద్ధికి, వివేచనకి, తర్కానికి అతీతమైనవి మానవుని మనోవ్యాపారలలో చాలా ఉన్నాయి. అంతఃప్రభోధం (ఇంట్యూషన్), చిత్తం, అహం లాటివి కూడా ఉన్నాయి కదా? సృజనాత్మకత అనేది హేతుబద్ధమైన బుద్ధియొక్క సహాయం తీసుకొన్నప్పటికీ, దానికతీతంగానే ఉంటుందెప్పుడూ. కళలన్నీ సృజనాత్మకతమీద ఆధారపడినవే కదా? సౌందర్యం, ఆనందం, అహ్లాదం, కోపం, విషాదం లాటి అనుభూతులు కూడా కేవలం బుద్ధితోను, తర్కంతోనూ అవగాహన చేసుకోలేం.
వింటున్నాం కదా అని చెవులో పువ్వులు పెట్టకు సారు, బుద్ధికి అతీతంగా ఏదైనా ఎలా ఉంటుంది అంటారా? ఒకటి రెండు ఉదాహరణలు పరిశీలిద్దాం:
ఒక్కోసారి ఒక లెక్కచెయ్యడానికో, ఏదైనా సమస్యకి పరిష్కారం కనుక్కోడానికో బుర్రబద్దలు కొట్టుకొంటాం, ఎంత ప్రయత్నించినా అది తేలదు – పది రోజులు పట్టొచ్చు, పదిహేను రోజులు పట్టొచ్చు, ఒక్కోసారైతే కొన్ని సంవత్సరాలైనా పట్టొచ్చు. ఉన్నట్టుండి, ఓ రోజు ఉదయం నిద్రలేవగానే – హటాత్తుగా పరిష్కారం దానంతటదే స్పురిస్తుంది. ఇది చాలా మందికి అనుభవమే.
అలాగే, ఒక్కోసారి – ఎంతోకాలం నుంచి ప్రయత్నిస్తున్నా అవగతం కాని సంగతులు, ఒక్క క్షణంలో మెరుపులా ఏదో మెరసినట్టై మెత్తం అంతా మంచు విడినట్టు, క్లిష్టతంతా విడిపోయి, అద్దంలో మెహం చూసుకొన్నంతా స్పష్టంగా అర్ధమయిపోతాయి. ఇదికూడా సుమారుగా అందరికీ విదితమే.
మాటలు నేర్చి, ఓ రెండు డిగ్రీలు చేతబట్టుకొన్న తర్వాత అన్నీ బుద్ధితో పరిష్కరించుకోవచ్చు అనిపిస్తుంది గాని, నిజానికి, చిన్నప్పుడు – మనకి భాషరానప్పుడు, మనం ప్రపంచాన్ని ఎలా అవగతం చేసుకొంటాం? భాష ఎలా నేర్చుకొంటాం? అందరికీ, పుట్టినప్పుడే, లాజిక్ సూత్రాలన్నీ తెలియవు గదా?
కళలన్నీ, ముఖ్యంగా కవిత్వం తర్కానికి అతీతంగా ఉంటుంది. మనం అలవాటు పడ్డ సరళరేఖలాటి తర్కం నుంచి మనల్ని బయటకి పడేయడంలోనే కవిత్వంలోని అసలు పరమార్ధమంతా ఉంది. తార్కిక శృంఖలాలనుంచి బయటకి లాగటం ద్వారా, ఒక్కసారిగా మనకెంతో భావ ప్రపంచాన్ని – ఒక రసగుళికగా మార్చి మనకందుబాటులోకి తేగలిగేదే అసలైన కవిత్వం – నా ఉద్దేశ్యంలో. దీనికోసం మెటాఫర్లనో, భావ చిత్రణలనో, మరేవో సాధనాలనో ఉపయోగిస్తాడు కళాకారుడు. అందుకే కవిత్వం అర్ధం కాదని చాల మంది గొడవ పెడతారు.
ఈ మధ్య, చావాకిరణ్ గారు ఆంగ్లంలో ఓ కవిత రాసేరు. అందులో, ఒక పాదంలో “ది కాఫిన్ హాస్ టు బి బాట్ అవుట్” అనుంటుంది. దానికి కొత్తపాళీగారు “అప్పుతచ్చు దొర్లినట్టుంది సార్ – బ్రాటవుట్ అనుండాలి కదా” అన్నారు.ఇది తర్కం. దానికేం సమాధానం చెప్తారు?“అవునండి, అప్పుతచ్చే, చూపినందుకు ధన్యవాదాలు” అంటూ కిరణ్ గారు చల్లగా తప్పుకొన్నారు.కాని ఆ తప్పు దిద్దలేదు.ఇంతకీ అది “బాట్ అవుటా”, లేక “బ్రాటవుటా”?ఏమో, వివరించాలంటే ఓ పదిపేజీలు పట్టొచ్చు. పదిపేజీల వ్యాసం రాయకూడదనే కదా, ఒక మాటలో కవితగా చెప్పేది?ఆ ఒక్క మాట అర్ధం అవుతే, వంద పేజీల తర్కంతో చెప్పలేనిది అవగతమౌతుంది, ఒక్క క్షణంలో.లేకపోతే, ఎంత చెప్పినా ఏమీ అర్ధం గాదు.
అలాగే, నేను చెప్పిన కపాలమోక్షంలో, “నీడనివ్వని నిటారు చెట్టు, వనదేవత వడిలో ఒరిగితే” అని రాస్తే, ఒడి అనుండాలి కదండీ, వడి అని తప్పురాసేరు అన్నారు చాలామంది. ప్రజాభిప్రాయానికి తలొగ్గొడమా? లేక వివరణలు ఇచ్చుకోవాలా?
ఇప్పుడిన్ని ప్రశ్నలడిగేవాళ్లందరూ, చిన్నప్పుడు అమ్మ “కాళ్ళాగజ్జీ కంకాళమ్మా, వెలుగూ చుక్కా వేగూమొగ్గా” అని పాడుతూ ఉంటే, తలలూపేరెందుకో? అసలీ కంకాళమ్మ ఎవరు, వేగు చుక్కేంటి అని ప్రశ్నలెందుకు సంధించలేదో? అప్పుడవసరం లేని ఎనాలిసిస్ ఇప్పుడెందుకు?
ఇది ఒక సమస్య. ఇలాటి సమస్యే తత్వాశాస్త్రాలలోనూ ఉంది. ప్రపంచంలోని మెత్తం తత్వ సిద్ధాంతాలన్నిటినీ రెండుగా విడగొడితే, బుద్ధి, వివేచనకి, తర్కం, తార్కిక నిరూపణలకి పెద్దపీటవేసిన సిద్ధాంతాలు ఒక వర్గమైతే, అనుభవం, అంతఃప్రభోధం, చిత్తప్రవృత్తి, అహంకారం, అంతఃచేతన (సబ్‌కాన్షస్)లాటి వాటికి పెద్దపీట వేసిన సిద్ధాంతాలు మిగిలినవి.
సౌలభ్యంకోసం పాశ్చాత్య తత్వశాస్త్రం ముఖ్యంగా బుద్ధి, వివేచనలకి సంబంధించినదిగాను, ప్రాచ్య సంస్కృతల తత్వసిద్ధాంతాలు అనుభవానికి సంబంధించినవిగాను చెప్పుకొన్నప్పటికీ, ఇటు మన తాత్వికులలోనూ తార్కికులు, నాస్తికులూ ఉన్నారు – హేతుబద్దమైన, సైద్ధాంతికపరమైన నిరూపణలని ప్రతిపాదించిన వాళ్ళు ఇక్కడ ఉంటే, అనుభవం, అహంకారం, అంతఃచేతనని విచారించిన వాళ్ళు పాశ్చాత్యలలోనూ ఉన్నారు.
పాశ్చాత్య తాత్వికులు ఎక్కువగా – మానవుని బుద్ది, విచారం, వివేచన ఎలా పనిచేస్తాయనే విషయం మీదనే ప్రధానంగా తమ దృష్టిని కేంద్రీకరించేరని చెప్పవచ్చోమో. ప్రాచ్య సంస్కృతులతో పోలిస్తే – పాశ్చాత్య తాత్విక సంస్కృతి ఎక్కువగా - ఈ మధ్యకాలంవరకూ - బుద్ధికి అతీతంగా ఉండే మిగతా మనో వ్యాపారలని – అంతఃప్రభోదం, భావోద్వేగాలు, చిత్తప్రవృత్తి, అహంకారం మెదలైన చేతనావస్థలని అంత లోతుగా పట్టించుకోలేదు. ఒక రకంగా దీనికి కారణం అరిస్టాటిలు. సోక్రటీసు ప్రారంభించిన ‘డయలెక్టికల్’ పద్దతిని, పూర్తి స్థాయి విశ్లేషణగా రూపొందించేడు అరిస్టాటిల్. ఆ తర్వాత కాలంలో, డేకార్త్ పుణ్యమా అని హేతువాదం (రేషనలిజం, రీజన్, లాజిక్), తార్కిక పద్దతులు వేళ్ళూనిన తర్వాత, విజ్ఞానం శాఖోపశాఖలుగా చీలిపోయింది.
తత్వశాస్త్రంలో వర్గీకరణకి చాలా ప్రాధాన్యత ఉంది. విభజించి పాలించు అనే ఒక మౌలిక సూత్రం ఉంది కదా? విచారించ దలచుకొన్న విషయాన్ని ముందు వర్గీకరించుకోవాలి. అంటే, దాన్ని, చిన్న చిన్న ముక్కలుగా విడగొట్టాలి. ఇలా విడగొట్టడానికి ప్రతి తాత్వికుడి దగ్గరా ఒక పదునైన కత్తి ఉంటుంది – దానిపేరు విశ్లేషణ. ఆ కత్తితో మొత్తం, ప్రపంచాన్ని, సృష్టిని ముందు రెండు ముక్కలు చేస్తాడు. ప్రతి ఫిలాసఫరు చేసేపనిదే. మనిషి, ప్రపంచం అని రెండుముక్కలు చెయ్యొచ్చు. నేను, నేను కానిది అని రెండు ముక్కలు చెయ్యొచ్చు. లేకపోతే, బుద్ది, అనుభూతి అని రెండుముక్కలు చెయ్యొచ్చు. ఇంద్రియగోచరమయ్యేది, కానిది అని ముక్కలు చేసుకోవచ్చు. ఇలా మనకెలా కావాలంటే, అలా ఈ అనంతమైన విశ్వాన్ని ముక్కలు, ముక్కలుగా నరికేసుకోవచ్చు.
ఇందులో, ఒక చిన్న చిక్కుంది. పండుని ఒకసారి కోస్తే, దాన్ని తిరిగి ఎలా పండుగా చెయ్యలేమో, ఒకసారి వర్గీకరణ అనే కత్తివేటు పడ్డాక, దాన్ని మరికొన్ని ముక్కలుగా చేసుకొంటూ పోవడమేకాని, దాన్ని తిరిగి మెదటికి తేలేం. ఇంక రెండో సమస్యేమిటంటే – మొదటివేటు ఎక్కడ వెయ్యాలి అనేది. ఎందుకంటే, మిగతా వర్గీకరణంతా మొదటి వర్గీకరణని అనుసరించాల్సిందే కదా? అందుకే, వంటవాడికి లాగే, తాత్వికుడికి కూడా మొదటవేటు ఎక్కడ వెయ్యాలనేది ప్రధానమైన సమస్య.
ఉదాహరణకి, పొడుగ్గా ఉండే బెండకాయని నిలువుగా తరిగితే, కూర పాడైపోతుంది. బెండకాయలోని జిగురంతా కూరలోకి పోయి బంక, బంకగా తయారవుతుంది. అలాగే, మిరపకాయని నిలువుగా తరిగితే, అందులో గింజలన్నీ బయటపడి, కారం ఎక్కువైపోతుంది. ఉల్లిపాయని సన్నగా తరగాలంటే, మెదట నిలువుగా తరుక్కోవాలి, అడ్డుగా కోస్తే ‘చెక్కు’ చెయ్యటం కష్టం. అదే సాంబారులోకి పెద్ద ముక్కలు కావాలంటే, అడ్డంగా కోసుకోవాలి – ఎందుకంటే, నిలువుగా కోస్తే, ఉడికినప్పుడు పాయలు, పాయలుగా విడిపోతుంది. అవునా?
ఎలాగూ ఫిలాసఫీలో పడ్డాం కాబట్టి, అసందర్భమైనా, కూరలు తరగడానికి కూడా ఒక థియరీ చెప్పేడొక పాకశాస్త్ర ప్రావీణ్యుడొకసారి. కొన్నాళ్ళు పెద్ద ఎత్తులో – అంటే పెళ్ళిళ్ళు, ఫంక్షన్లు లాటి వాటికి - వంటలు చెయ్యడం నేర్చుకొందామని ఓ పెద్దాయన దగ్గర శుశ్రూషకి కుదురుకొన్నా. ఆయన చెప్పిన రహస్యమేమిటంటే – కూరగాయలు రెండురకాలు. రమణారెడ్డిలా సన్నగా, పొడుగ్గా ఉండేవి ఒకరకం, రేలంగిలా బొద్దుగా ఉండేవి రెండోరకం. బొద్దుగా ఉండే కూరగాయలని (ఆనపకాయలు, దుంపలు, కాబేజి లాటివి) ముందు నిలువుగా కొయ్యాలి. ఒకసారి కోసిన తర్వాత కూడా ఇంకా రేలంగిలాగే ఉంటే – ఆ చిప్పని మళ్ళా నిలువుగానే కొయ్యాలి. ఎప్పుడైతే ఆ ముక్కలు రమణారెడ్డిలా అవుతాయో, అప్పుడు వాటిని అడ్డంగా నరుక్కోవాలి. కూరలు తరగడానికి బైనరీ సెర్చి అల్గార్థమ్ అనుకోండి.
గురుడు మనచేతికి చిక్కెడు కదా అనుకొని, మరైతే, కాలిఫ్లవర్నేం చేయ్యాలి ఆచార్యా అనడిగా. దాన్ని, పీక్కోవాలి కదా, తరుక్కోడానికి కుదరదు. ఆయన చిద్విలాసంగా ఒక చిర్నవ్వు నవ్వి – నేను చెప్పిన సూత్రం కాయలకికాని పువ్వులకి కాదు నాయనా అన్నారు. వేడిగా కాలిన మూకుట్లో పడ్డ కూరముక్కలతో పాటే, ఎగరేద్దామనుకొన్న నా కాలరుకూడా చుంయ్ మంది.
కూరలు తరగడంలోనే ప్రధమ వేటుకింత ప్రాధాన్యమున్నప్పుడు – మరి తాత్వికుడికి ఎంత సమస్యొ ఆలోచించండి. అందుకే, ఇంజినీర్లూ, ఆర్కిటెక్ట్‌లు, తాత్వికులు – మొదట వేటు ఎక్కడ వెయ్యాలి అనే దానిగూర్చి చాలా మధన పడుతుంటారు. ఎందుకంటే, ఒక సారి గాని ఆ కత్తి సంపర్కం తగిలితే, ఏ విషయాన్నైతే తాత్వికుడు విచారిద్దాం అనుకొన్నాడో, ఆ విషయ ప్రపంచం అంతా రెండుముక్కలైపోతుంది.
సాఫ్ట్‌వేర్ రూపకల్పన చేసేవారికీ సంగతి బాగా విదితమే – కడదామా, కొందామా (బిల్డ్ వి.సా.వి. బయ్), మైక్రోసాఫ్ట్ వాడి ప్లాట్‌ఫారంతోనా లేక ఓపెన్‌సోర్సా – ఇలాటి ప్రధమ వేటు, ఆ సాఫ్ట్‌వేర్ అప్లికేషన్ రూప లావణ్య విలాసాలన్నిటినీ శాసిస్తుంది. అలాగే తత్వశాస్త్రంలోనూను.
విషయ ప్రపంచం (యూనివర్స్ ఆఫ్ డిస్‌కోర్స్) లేక తత్వ పదార్ధం – ఎలైస్ ఇన్ వండర్‌లాండ్లో హమ్టీ-డమ్టీ లాటిది. ఒకసారి ఈ హమ్టీ-డమ్టీగాడు గాని పడ్డాడా, పాపం ముక్క చెక్కలైపోతాడు. ఒకసారి ముక్కలైపోతే, రాజుగారు సేనంతా వచ్చినా – ఆయన్ని మరలా తిరిగి అతకలేరు. ఉదాహరణకి భౌతికప్రపంచం అంతా పాంచభౌతికం అన్నామనుకోండి, ఇంక అంతే సంగతులు – అక్కడనుంచి ఇక వెనక్కి పోలేం.
వ్యాసుడు అంటే విభజించినవాడు, వర్గీకరించినవాడు అనే అర్ధం ఉంది కదా. అరిస్టాటిల్ అసలు సిసలు వ్యాసుడు. వ్యాసోత్తముడు. ఈయనగారు విభజించని, వర్గీకరించని, విచారించని విషయం అంటూ లేదు. తనకు ముందున్న సోఫిస్టుల చింతననంతటినీ పాతరేసి, డయలెక్టికల్ పద్ధతి అనే ఓ కత్తిని తయారుచేసేడు సోక్రటీసు, ప్లాటో దానికి సానబెట్టి అరిస్టాటిల్ చేతిలో పెట్టేడు. ఆ కరవాలంతో అరిస్టాటిల్ తత్వాశాస్త్రాన్ని, మాస్క్ ఆఫ్ జోరోలో ఆంథోని బాండ్రియాస్‌లా సర్ర్‌సర్ర్‌మంటూ తత్వశాస్త్రాన్నంతా తరిగిపోగులు పెట్టేడు.
మెదటివేటు ఆయన వేస్తే – ఆ తర్వాత ఫిలాసఫర్లందరూ, ఆయన కోసిన పండునే, ఇంకా ముక్కలు ముక్కలు చేసుకొంటూ పోయేరు. చేతిలో పట్టిన చిన్న పండు కాస్తా, చిన్న, చిన్న ముక్కలైపోయి పళ్లెం నిండుకూ అయిపోయింది.
ఆ రకంగా మొదలైన పాశ్చాత్య చింతనలో ముఖ్యమైన విభాగాలు కొన్నిఉన్నాయి – లాజిక్ (తర్కం), మెటాఫిజిక్స్(పారభౌతిక శాస్త్రం), ఎపిస్టెమాలజి (జ్ఞానమీమాంస), ఎథిక్స్(నీతిశాస్త్రం), ఈస్తటిక్స్(సౌందర్య శాస్త్రం, రామణీయక శాస్త్రం), సైకాలజి (మనస్తత్వ శాస్త్రం), పోలిటిక్స్ (రాజనీతి శాస్త్రం), హిస్టరీ (చరిత్ర). ఎపిస్టెమాలజీ, మెటాఫిజిక్సు నుంచి మిగిలిన విజ్ఞాన శాస్త్రాలన్నీ పుట్టుకొచ్చేయి.
అరిస్టాటిల్ ప్రారంభించిన వర్గీకరణని ఆయన వారసులందరూ – ఒక్కోడూ ఒక్కీ కొమ్మ పట్టుకొని, దాన్ని పీకి, పీకి పెంచి పెద్దదిగా చేసుకొంటూ పోయేరు. అవన్నీ ఇక్కడ అప్రస్తుతం. అయితే, డేకార్త్ అనే ఒక మాహానుభావుడు – ఇప్పుడున్న విజ్ఞాన శాస్త్రాల కవసరమైన వేదికని తయారు చేసేడు. “నేను అలోచిస్తున్నాను కాబట్టి నేనున్నాను” (ఐ థింక్ దేర్‌ఫోర్ ఐ ఆమ్) అనే సుప్రసిద్ధ సుభాషితం డేకార్త్‌దే. రేషనల్‌ఫిలాసఫీకి ప్రాణం పోసింది డేకార్తే.
డేకార్త్ పాశ్చాత్య తత్వశాస్త్రానికి ఒక తార్కిక వ్యవస్థ (సిస్టమ్ ఆఫ్ లాజిక్)ని తాయారు చేసిపెట్టేడు. ఈ వ్యవస్థే తరువాతికాలంలో సైంటిఫిక్-మెథడ్‌గా ఎదిగింది. ఈ వ్యవస్థలో ముఖ్యమైన అంశాలు – ఒకటి సందేహం (డౌట్ లేక హైపోథసిస్), రెండు, తర్కం ద్వారా నిరూపణ (ఆబ్జెక్టివ్ ప్రూఫ్), తర్కించడానికి అవసరమైన సూత్రాలు (ప్రిన్సిపుల్స్ ఆఫ్ రీజనంగ్). ప్రపంచంలో ప్రసిద్ధికెక్కిన ముఖ్యమైన మతాలు ఎంతగా మానవాళిమీద ప్రభావం చూపేయో, డేకార్త్ తాత్విక సిద్ధాంతము, మార్క్ ప్రతిపాదింజిన కమ్యూనిజం కూడా అంతగానే ప్రపంచ భవితవ్యాన్ని శాసించేయనడం అతిశయోక్తి కాదేమో.
డేకార్త్ మానవుడి చేతనావస్థలో బుద్ధివ్యాపారానికి (కాగ్నెటివ్ ప్రాసెసిస్) పెద్దపిటవేసేడు. డేకార్త్ సిధ్ధాంతంలో సౌకర్యమేమిటంటే – సందేహం నుంచీ, నిరూపణ దాకా ఉన్న మెత్తం ప్రక్రియ అంతా సిద్ధాంత పరమైనదే. ఇందులో, ఎవరు చెప్పేరు అన్నది పూర్తిగా అప్రస్తుతం. ఒక సారి నిరూపించబడితే, ఎవరైనా సరే ఒప్పుకు తీరాల్సిందే, మరో దారిలేదు. అనుభవం మీద ఆధారపడే పద్ధతులలో ఈ వెసులుబాటు లేదు. ఉదాహరణకి, ఆథ్యాధ్మక సిద్ధాంతాలు – ఎక్కువగా ఇన్‌ట్యూషన్ (అంతఃప్రభోధం) మీద, అనుభవం మీద ఎక్కువగా ఆధారపడతాయి. వాటిల్లో తర్కానికన్నా అనుభూతికే ప్రాధాన్యమిస్తారు. అందుకే, ఎవరు చెప్తున్నారు అన్నది కూడా చాలా ప్రాధాన్యతని సంతరించుకొంటుంది. డేకార్త్ కి సందేహం ఎటువంటితో, ఆథ్యాధ్మిక పద్ధతులలో, విశ్వాసానికి, నమ్మకానికి అటువంటి పాత్ర ఉంటుంది (ఇది పూర్తిగా నిజం కాదనుకోండి). తర్కం సందేహంతో ప్రారంభమై, నిరూపణతో ముగుస్తే, ఇవన్నీ విశ్వాసంతో ప్రారంభమై, జ్ఞానోదయంతో ముగుస్తాయి. అందుకే, నీకు ఇష్టమైతే ఒప్పుకో, కష్టమైతే తప్పుకో అన్నట్లుంటాయి ఈ తరహా తత్వవిచారాలు.
డేకార్త్ సిద్ధాంతంలో ఇలాటివి కుదరవు. ఎవరు చెప్పినా ఒకటే, నిరూపించబడిన విషయం సిద్ధాంతానికి, సైద్ధాంతిక సూత్రాలకి కట్టుబడితే చాలు. ఈ నాటి విజ్ఞాన శాస్త్రాలకి డేకార్త్ ప్రతిపాదించిన రేషనల్ మెథడ్ కీలకమైనది.
ఇందులో ఇంకొక సౌకర్యం ఏమిటంటే, ఏ విషయాన్నైనా ఎవరికైనా భోధించడానికి అనువుగా ఉంటుంది. గురువుమీద పూర్తి విశ్వాసం, శరణాగతి, గురువుకి జ్ఞానోదయమైందా లాటి అంశాలతో పనిలేదు. ఆ కారణం చేత, విద్యాలయాల్లో పెద్ద ఎత్తున భోధించడానికి అనువుగా ఉంటుంది ఈ పద్దతి. సందేహం (తాత్విక పరిభాషలో కార్టీషియన్‌డౌట్ అంటారు), అంతకు ముందు నిర్వచించబడిన, నిరూపించబడిన తార్కిక సూత్రాలు, సిద్ధాంతాలు మీదనే ఏ విచారమైనా, వివేచనైనా ఆధారపడుంటుంది కాబట్టి, ఎవరు చెప్పేరు, వారి జ్ఞానం అనుభవైకవేద్యమేనా కదా లాటి వన్నీ అప్రస్తుతాలు, అసంబద్దాలు కాబట్టి, అందరికీ విజ్ఞానం భోధించడానికి, విజ్ఞానాన్ని పెంపొదించడానికి, పదిలపరచడానికి ఆస్కారం ఉంది కదా. ఈ కారణం చేతనే, పాశ్చాత్య సంస్కృతి, భోధనా పద్దతులు, విజ్ఞాన శాస్త్రాలు ఈ రోజు ప్రపంచమంతా పాతుకుపోయి, మిగిలిన విచారణా, వివేచనా వ్యవస్థలన్నీ (సిస్టమ్స్ ఆఫ్ ఇన్‌క్వయిరి) అన్నీ బూజు పడుతున్నాయి.
ఇన్ని సౌకర్యాలున్నాయి కాబట్టి, డేకార్త్ పుణ్యమా అని బుద్ధి ఒక్కటే, మనిషి యొక్క చేతనావస్థలో అన్నిటికన్నా ముఖ్యమైనదైపోయింది. మిగతావన్నీ – భావోద్రేకాలు, నమ్మకాలు, విశ్వాసాలు, అంతః ప్రభోదాలు లాటివి – తత్వశాస్త్రం నుంచి వెలివేయబడ్డాయి. డేకార్త్ ప్రతిపాదించిన ‘రేషనల్-ఫిలాసఫీ’ ఎంత పకడ్బందీగా ఉంటుంది మరి.
కేవలం బుద్ధివ్యాపారం, తార్కిక వివేచన, విశ్లేషణమీద ఆధారపడ్డ డేకార్త్ రేషనల్‌ఫిలాసఫీలో లోపాలు కూడా చాలానే ఉన్నాయి. మెదటిది, దీంట్లో, ఒక్క బుద్ధికి తప్ప, మిగిలిన వాటికి స్థానంలేదు – కాని, మనిషికి ఒక్క మేధస్సు ఒక్కటే సాధనం కాదుకదా మనుగడ సాధించటానికి, జ్ఞానసముపార్జనకి?
ఇక, అనుభూతిని, మిగతా చేతనావస్థలని విచారించిన సిద్ధాంతాలు చాలా ‘గహనంగా’ (ఏబ్‌స్ట్రాక్టు) ఉంటాయి, వాటిని ఆచరించడానికనువుగా ఉండవు. ఐతే, గత పాతిక సంవత్సరాలలో ఈ రెంటికీ మధ్య సమన్వయం సాధించటానికి చాలా ప్రయత్నాలు జరిగేయి – చాలా రంగాలలో. ఈ విషయాలన్నీ తరువాతి భాగంలో చెప్పుకొందాం.